Pradhan Mantri Fasal Bima Yojana भारतात दरवर्षी नैसर्गिक आपत्तींमुळे शेतकर्‍यांना मोठे आर्थिक नुकसान सहन करावे लागते. पूर, चक्रीवादळ, गारपीट, अतिवृष्टी इत्यादी नैसर्गिक आपत्तींमुळे पिकांचे अतोनात नुकसान होते. अशा संकटातून शेतकऱ्यांना दिलासा देण्यासाठी केंद्र सरकारने प्रधानमंत्री पिकअप विमा योजना (PMFBY) सुरू केली आहे. ही योजना 13 जानेवारी 2016 रोजी सुरू करण्यात आली.
Pradhan Mantri Fasal Bima Yojana
या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना खरीप पिकांसाठी २ टक्के आणि रब्बी पिकांसाठी १.५ टक्के प्रीमियम भरावा लागतो. नैसर्गिक आपत्तीमुळे नुकसान झालेल्या पिकांसाठी PMFBY चा विमा हप्ता खूपच कमी आहे. यामुळे प्रत्येक शेतकऱ्यापर्यंत PMFBY नेण्यात मदत होते.
प्रधानमंत्री फसल विमा योजनेची वैशिष्ट्ये –
प्रधानमंत्री फसल विमा योजना ही सर्व शेतकऱ्यांसाठी ऐच्छिक योजना आहे. कर्जदार आणि बिगर कर्जदार शेतकरी त्यांच्या इच्छेनुसार सहभागी होऊ शकतात. शेतकऱ्यांना खरीप हंगामातील पिकांसाठी विम्याच्या 2 टक्के रक्कम भरावी लागेल. नैसर्गिक आपत्ती, कीड आणि रोगांमुळे पिकांचे नुकसान झाल्यास शेतकऱ्यांना विमा संरक्षण प्रदान करण्याचे उद्दिष्ट आहे. पीक निकामी झाल्यास शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत मिळावी यासाठी ही योजना सुरू करण्यात आली आहे. सर्व खरीप पिकांसाठी जोखीम पातळी ७० टक्के निश्चित करण्यात आली आहे.
1- पेरणी ते काढणी या कालावधीत नैसर्गिक आपत्ती आणि कीड रोगांमुळे पीक उत्पादनात घट. पेरणीपूर्व, पेरणीपूर्व नुकसानभरपाई – अधिसूचित क्षेत्रात अपुरा पाऊस, इतर हवामान घटकांच्या प्रतिकूल परिस्थिती, पेरणी न झालेल्या क्षेत्रासाठी क्षेत्र यामुळे अधिसूचित मुख्य पिकांच्या मोठ्या प्रमाणात पेरणीसाठी).
2- प्रतिकूल हवामानात भरपाई – प्रतिकूल हवामानाच्या बाबतीत उदा. पूर, पर्जन्यवृष्टी, दुष्काळ आदींमुळे शेतकऱ्यांच्या अंदाजित उत्पन्नात पन्नास टक्क्यांहून अधिक घट अपेक्षित असल्यास नुकसान भरपाई दिली जाईल.
3- काढणीनंतरचे नुकसान – चक्रीवादळ, अवकाळी पाऊस, काढणीनंतर आलेले पीक शेतात पसरल्याने नुकसान झाल्यास वैयक्तिक स्तरावर पंचनामा करून नुकसान भरपाई निश्चित केली जाईल. हे नुकसान कापणीनंतर जास्तीत जास्त 14 दिवसांच्या कालावधीसाठी भरपाईसाठी पात्र असेल. योजनेत सहभागी होणाऱ्या शेतकऱ्यांचे वैयक्तिक नुकसान झाल्यास, उक्त शेतकऱ्यांनी संबंधित वित्तसंस्थेला किंवा कोणत्याही परिस्थितीत, नुकसान झाल्याच्या ४८ तासांच्या आत संबंधित विमा कंपनीला ज्या वित्तीय संस्थेमार्फत योजनेत सहभागी झाले आहे, त्या संस्थेला कळवावे लागेल. पीक, कारण आणि नुकसानीचे प्रमाण सूचित केले.
4 – स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती – या योजनेअंतर्गत, विमा उतरवलेले क्षेत्र पाण्याखाली गेल्यास, भूस्खलन आणि गारपीट यांसारख्या स्थानिक नैसर्गिक आपत्तींमुळे पिकांच्या झालेल्या नुकसानीची भरपाई करण्यासाठी वैयक्तिक स्तरावर पंचनामा करून नुकसान भरपाई निश्चित केली जाईल. PMFBY योजना व्यावसायिक आणि बागायती पिकांना विमा संरक्षण देखील प्रदान करते. मात्र यासाठी शेतकऱ्यांना पाच टक्के प्रीमियम (रक्कम) भरावा लागेल. भारतीय कृषी विमा कंपनी (AIC) या योजनेचे व्यवस्थापन करते.
PMFBY योजनेची उद्दिष्टे –
नैसर्गिक आपत्ती, कीड आणि रोगांमुळे नुकसान झालेल्या पिकांसाठी शासनाने घालून दिलेल्या नियमानुसार शेतकऱ्यांना विमा संरक्षण आणि आर्थिक मदत मिळणार आहे.
शेतकऱ्यांचे शेतीतील हित जपण्यासाठी आणि त्यांना निश्चित उत्पन्न मिळवून देण्यासाठी.
शेतकऱ्यांना शेतीत आधुनिक प्रयोग व संशोधन करण्यास प्रोत्साहन देणे.
कृषी क्षेत्रातील कर्जाची उपलब्धता निश्चित करणे.
PMFBY साठी अर्ज कसा करावा आणि फॉर्म कुठे मिळेल?
तुम्ही प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेसाठी (PMFBY) ऑफलाइन (बँकेला भेट देऊन) आणि ऑनलाइन अर्ज करू शकता. ऑनलाइन फॉर्म भरण्यासाठी तुम्हाला या लिंकवर क्लिक करावे लागेल. – http://pmfby.gov.in/
तुम्ही ऑफलाइन फॉर्म भरणार असाल तर तुम्ही जवळच्या बँकेच्या शाखेत जाऊन फसल विमा योजना (PMFBY) फॉर्म भरू शकता.
PMFBY योजनेसाठी कोणती कागदपत्रे आवश्यक आहेत?
- एका शेतकऱ्याचे चित्र
- शेतकरी ओळखपत्र (पॅन कार्ड, ड्रायव्हिंग लायसन्स, मतदार ओळखपत्र, पासपोर्ट, आधार कार्ड)
- शेतकऱ्याचा पत्ता पुरावा (ड्रायव्हिंग लायसन्स, मतदान कार्ड, पासपोर्ट, आधार कार्ड)
- जर तुम्ही शेताचे मालक असाल तर सात-बारा उतारा/खाते क्रमांक इत्यादी कागदपत्रे तुमच्याकडे ठेवा.
शेतात पीक पेरल्याचा पुरावा द्यावा लागेल. - पीक पेरणीच्या पुराव्यासाठी शेतकरी तलाठी, सरपंच आणि ग्रामसेवक यांचे पत्र सादर करू शकतात.
शेत नांगरून पीक पेरले असेल तर जमीन मालकाशी केलेल्या कराराची छायाप्रत सोबत आणावी.
त्यात सात-बारा कृषी उतारा/खसरा क्रमांक स्पष्टपणे लिहावा.
- पिकाचे नुकसान झाल्यास, आर्थिक मदत थेट बँक खात्यात जमा होणार असल्याने, रद्द केलेला बँक धनादेश अर्जासोबत जोडला जावा.
PMFBY साठी लक्षात ठेवण्यासारख्या काही गोष्टी –
पीक पेरल्यानंतर 10 दिवसांच्या आत तुम्हाला PMFBY साठी अर्ज करावा लागेल.
पीक काढणीनंतर १४ दिवसांनी नैसर्गिक आपत्तीमुळे पिकांचे नुकसान झाल्यास पीक विमा योजनेचा लाभ घेता येतो.
नैसर्गिक आपत्तीमुळे पिकाचे नुकसान झाल्यास विमा योजनेचा लाभ दिला जाईल.
स्मार्ट फोन, रिमोट सेन्सिंग ड्रोन आणि GPS तंत्रज्ञानाचा वापर पीक कापणी डेटा कॅप्चर करण्यासाठी आणि पेमेंटमध्ये होणारा विलंब कमी करण्यासाठी योजनेच्या वेबसाइटवर अपलोड करण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
गतवर्षी कापूस पिकाचा विमा हप्ता 62 रुपये प्रति एकर होता, तर भात पिकासाठी 505.86 रुपये, बाजरीसाठी 222.58 रुपये आणि मक्यासाठी 62 रुपये प्रति एकर विमा हप्ता होता.